Thời trẻ và gia đình

Josef Mengele là con trai cả trong ba đứa con của cặp vợ chồng Karl và Walburga Mengele[3], sống ở Günzburg, Vương quốc Bayern (sau là bang Bayern). Bố của Mengele là chủ cơ sở sản xuất nông cụ, nghiêm khắc nhưng ngay thẳng và tốt bụng. Còn mẹ của Mengele, Walburga lại là người mà bất cứ người làm công nào ở đây cũng sợ. Người đàn bà này cực kỳ nóng tính, bà thường xuyên đánh đập người làm công lười nhác và tay nghề kém cũng như chửi rủa các con và chồng mỗi khi không vừa ý. Và những hành vi thô bạo của mẹ này dường như để lại ấn tượng lâu dài tới chàng trai trẻ Josef. Phương pháp giáo dục lạnh lùng của bà được cho là rất có thể đã tạo nên kẻ giết người máu lạnh. Từ khi còn nhỏ, Mengele đã tạo nên hình ảnh đặc biệt đeo găng tay trắng và những đôi găng tay này chính là dấu hiệu để các nạn nhân ở trại Auschwitz phân biệt ông với những bác sĩ SS khác.

Thời điểm đó, những tham vọng của Josef Mengele tỏ ra trái ngược hoàn toàn với những mong đợi của bố cậu, Karl. Trong khi người cha mong muốn đứa con trai lớn nhất của mình sẽ làm việc trong xưởng sản xuất nông cụ của gia đình ở Günzburg thì chàng trai trẻ Josef Mengele lại mơ ước một sự nghiệp vượt xa những mong muốn kinh doanh thông thường và vượt xa những giới hạn ở quê hương bang Bayern của cậu. Suốt thời thanh niên của mình, Josef Mengele mong muốn được ra ngoài Günzburg và phát triển sự nghiệp khoa học và nhân chủng học. Không che giấu chút nào về tham vọng của mình, Josef Mengele đã có lần khoác lác với một người bạn rằng một ngày kia tên của cậu sẽ xuất hiện trên Bách khoa từ điển. Năm 1930, Josef tốt nghiệp trường trung học ở Günzburg và vượt qua bài thi sơ tuyển đầu vào trường đại học. Josef Mengele rời Günzburg đến Munich vào tháng 10/1930 để bắt đầu học Đại học Munich. Mengele ghi danh vào khoa Nhân chủng học và Y học. 5 năm sau, Mengele đã được trao bằng tiến sĩ cho luận án của mình mang tên "Nghiên cứu hình thái học chủng tộc". Vào tháng 5/1943, Mengele về nhận công tác tại trại tập trung Đức Quốc xã ở Auschwitz, Ba Lan để nghiên cứu di truyền của con người. Mục tiêu của công việc này là mở khóa những bí mật của kỹ thuật di truyền, và tìm cách xoá những sợi gene yếu kém của con người nhằm tạo nên một siêu chủng tộc Đức.

Mengele đã lấy Irene Schönbein ngày 28 tháng 7 năm 1939. Họ có một con trai duy nhất là Rolf Mengele sinh ngày 11 tháng 3 năm 1941. Năm năm sau khi Mengele di cư đến Buenos Aires năm 1949, Irene Schönbein li dị ông. Cô tiếp tục sống ở Đức cùng con trai. Ngày 25 tháng 7 năm 1958, ở Nueva Helvecia, Uruguay, Mengele đã tái hôn với Martha Mengele, vợ của người anh ruột đã chết. Hai người không có con riêng.

Sau khi Josef Mengele, con trai ông - Rofl Mengele quyết định bán toàn bộ tập nhật ký của cha mình cho tờ Bunte Illustrierte với số tiền không được tiết với một phần lợi nhuận thu được từ việc công bố cuốn nhật ký sẽ được dùng để tài trợ cho những tù nhân ở trại tập trung Auschwitz nay vẫn còn sống. Không chỉ bán những ghi chép của cha mình, Rofl Mengele còn chuẩn bị xuất bản một cuốn hồi ký với tựa đề: "Mengele, câu chuyện hoàn chỉnh", do Gerald Leo Posner - luật sư tại New York và John Ware - phóng viên kênh truyền hình NBC cùng chắp bút, trong đó Rofl Mengele kể lại những gì cha ông đã nói với ông ở lần gặp gỡ sau cùng và những tài liệu gia đình, cộng với những tiết lộ khác.[4]

Hành trình trốn chạy 35 năm

Ngày 17 tháng 1 năm 1945, một thời gian ngắn trước khi quân Đồng minh tiến vào Trại tập trung Auschwitz, được sự giúp đỡ của những cựu thành viên SS, Mengele quay về nơi chôn nhau cắt rốn ở Bavaria rồi sau đó, Mengele đi Argentina. Tiếp theo, Mengele đến Paraguay và cuối cùng là Brasil. Suốt thời gian đó, Mengele sử dụng nhiều tên giả như Fritz Fischer, Walter Hasek, Helmut Gregor Gregori, Jose Aspiazi, Friedrich Edler von Breitenbach, Henrique Wollmann và Wolfgang Gerhard.

Ngày 11 tháng 5 năm 1948, nhà nước Israel chính thức thành lập. Tháng 12-1949, cơ quan Tình báo Mossad ra đời. Suốt 5 năm sau đó, Mossad tổng hợp các dữ liệu về tội phạm chiến tranh do những nhóm kháng chiến Do Thái thu thập được, cũng như những thông tin mà phe Đồng minh cung cấp. Tháng 9 năm 1956, các đặc vụ Mossad chính thức bước vào cuộc săn lùng những kẻ đã trực tiếp tàn sát người Do Thái, trong đó có Adolf Eichmann và Josef Mengele.[5]

Và trong suốt những năm sau đó Mengele luôn trong tư thế trốn chạy. Đầu tiên Mengele trốn đến một nông trang gần quê hương Günzburg. Mengele sử dụng chứng minh thư giả và lao động chân tay ở nông trường để kiếm sống. Ông vẫn luôn nắm được thông tin các sự kiện bằng cách bí mật liên lạc với một người bạn ở Günzburg. Nhưng sau đó thấy rằng không thể an toàn Mengele lại di cư sang Nam Mỹ. Đặc biệt hơn trong quá trình đào tẩu, Mengele đã mang theo hầu hết các bản ghi chép các công trình nghiên cứu về di truyền của ông ta. Thông qua những người có cảm tình với chủ nghĩa phát xít, nhiều nhà khoa học ở một số nước, tỏ ý muốn "mua" những nghiên cứu này vì nó được thực hiện ngay trên những tù nhân còn sống thay vì trên động vật. Tuy nhiên sau khi Josef Mengele chết, chiếc vali chứa đựng những bản ghi chép kết quả của những cuộc thí nghiệm về di truyền trên cơ thể người sống đã biến mất.[4]

Năm 1949, Mengele chuyển đến Argentina

Năm 1959, Mengele chuyển đến Paraguay. Thông qua sự giới thiệu của đại tá Hans-Ulrich Rudel, tổng thống Alfredo Stroessner đã cho phép Mengele nhập quốc tịch Paraguay. Lý do là vì luật Paraguay không cho phép dẫn độ các tội phạm chiến tranh Đức Quốc xã nếu họ đã là công dân của Paraguay.[4]

Trong thời gian này, đặc vụ Zvi Aharoni của Mossad đã tìm ra thân phận của Mengele. Nhưng khi trình bày kế hoạch bắt giữ Mengele với Isser Harel - chỉ huy Mossad thì đặc vụ Zvi Aharoni chỉ không được đồng ý. Lý do là vì thời điểm ấy Israel đang trên bờ vực chiến tranh với Ai Cập mà đỉnh điểm là Chiến tranh Sáu ngày nên việc truy lùng tội phạm chiến tranh Đức Quốc xã bị liệt xuống hàng thứ yếu.

Năm 1977, khi chiến tranh đã tạm lắng, Mossad tái khởi động chiến dịch săn lùng Mengele. Suốt 3 năm từ 1977 đến 1980, đặc vụ Zvi Aharoni đi khắp Brasil, Paraguay, Argentina nhưng không tìm được Mengele.

Mengele được cho là chết ngày 07 tháng 2 năm 1979 trên bãi biển tại Bertioga, Embu, Brasil, do bị một cơn đột quỵ trong khi bơi lội trên biển. Mengele được chôn cất ở Embu das Artes với tên ghi trên bia mộ là "Wolfgang Gerhard"[6].

Tháng 6 năm 1985, Mossad tiến hành khai quật tử thi để giám định pháp y sau khi phía Brasil đồng ý. Kích thước hộp sọ, xương hàm, xương đùi, xương cẳng chân, cẳng tay hoàn toàn phù hợp với nhân dạng của Josef Mengele. Tuy nhiên, mãi đến năm 1992, khi nhà di truyền họcngười Anh là Alec Jeffreys giải mã được bộ gien người thì Mossad mới chính thức xác nhận Josef Mengele đã chết, bằng phương pháp thử DNA.  [7][8]

Sau khi chết

Năm 1964 các trường Đại học của Frankfurt và Munich rút bằng cấp của Mengele.

Tháng 2 năm 1985 một phiên tòa công khai, vắng mặt, được tổ chức tại Yad Vashem ở Israel để xét xử Mengele.